mat24

Pagina: [1] [Terug]

Dubbeldekkers (Regiorunners, DD-IRM en VIRM)

DD-IRM staat voor dubbeldeks interregiomaterieel. Dit materieel had bij aflevering de naam Regiorunner. Deze dubbeldekkers van de Nederlandse Spoorwegen (NS) waren bedoeld voor het rijden van interregiotreinen. De eerste treinstam (de 8201) werd op 21 april 1994 overgebracht van Talbot in Aken naar de werkplaats in Leidschendam.

Voorgeschiedenis
Op basis van de Vierde Nota Ruimtelijke Ordening bracht NS in de jaren '80 een eigen plan uit: Rail 21, een nationaal plan waarbij naast forse uitbreidingen aan het bestaande spoornet ook werd geïnvesteerd in nieuw materieel. In het plan werd besloten om in 1996 een drietreinenconcept in te voeren: de Agglo/Regiotrein (stoptrein), de Interregiotrein (sneltrein, vergelijkbaar met de huidige Intercity's) en de Intercitytrein (vergelijkbaar met de Eurocity). Het dubbeldeks interregiomaterieel was dus gedacht voor de Interregio-verbindingen en kreeg de naam Regiorunner. Het drietreinensysteem is echter, onder andere door de verzelfstandiging van NS, nooit ingevoerd en de officiële naam Regiorunner is vervallen. Het materieel wordt nu voornamelijk ingezet als Intercitytrein.

Historie
Tussen 1994 en 1996 werden 290 dubbeldeksbakken afgeleverd, 47 door De Dietrich en de rest door Talbot uit Aken. Met deze bakken werden 34 driedelige en 47 vierdelige treinstammen gevormd. Net als de vorige generatie dubbeldekstreinen (DD-AR) worden de bakken van IRM op rijtuigniveau onderhouden, waardoor er feitelijk geen sprake is van treinstellen, maar van treinstammen. Daarom werd de IRM mechanisch en pneumatisch gekoppeld met automatische koppelingen, zodat de bakken eenvoudiger van en aan elkaar te koppelen zijn dan bij treinstellen. Het treinstamnummer werd gevormd door het baknummer van de ABv3/4 (zie onder): een driewagenstam met ABv3/4 380 8001 kreeg nummer 8201, een vierwagenstam 8401. Een 8201 en 8401 op het zelfde moment kon dus niet voorkomen.

Verlenging: VIRM-1
In 2000 werd een bestelling geplaatst voor nieuwe rijtuigen, om de bestaande stammen te verlengen: de driedelige stammen werden vierdelig, de vierdelige werden zesdelig. Zo ontstond het verlengd interregiomaterieel (VIRM-1). Het interieur van de nieuwe bakken wijkt af van het oude, met een ander type stoelen en op de benedenverdiepingen meer coach-opstelling. Bovendien werd een deel van de toiletten verwijderd en vervangen door zitplaatsen.

VIRM-2/3
Aansluitend op de verlenging werden twee series geheel nieuw gebouwde stammen geleverd (VIRM-2 en VIRM-3).

VIRM-4
In 2007 heeft NS Reizigers 205 nieuwe VIRM-rijtuigen besteld bij Bombardier Transportation voor vervanging van onder andere de ICK-rijtuigen. De basisopdracht bestond uit 50 vierdelige treinstammen. Later is hier nog één stam aan toegevoegd alsmede een extra kopbak. Doordat het een vervolgbestelling betreft en de mallen nog bestonden konden deze rijtuigen relatief snel geleverd worden. De eerste stam werd op 27 juni 2008 gepresenteerd.

Deze serie wijkt op een aantal punten af van de eerdere series. Zo ontbreken de cateringliften, waardoor de trappen breder konden worden. De nieuwe rijtuigen hebben, net als de vernieuwde Sprinters en Koplopers, blauwe stoelen in de tweede klas en rode in de eerste klas, zodat er een duidelijker onderscheid is. De eerste klas heeft leeslampjes en contactdozen voor het gebruik van o.a. laptops. Tot slot ontbreken in het interieur de informatieschermen waarop in voorgaande series de bestemming aangegeven wordt. Hiervoor in de plaats zullen deze stellen in de toekomst voorzien worden van TFT-schermen met uitgebreide reisinformatie, zoals nu al te vinden in de nieuwe sprintertreinen, de SLT's.

Bouw
De casco's van IRM zijn vanaf 1994 gebouwd door Waggonfabrik Talbot te Aken en bij Deutsche Waggonbau Aktiengesellschaft te Görlitz, beide later Bombardier Transportation. Het elektrisch gedeelte werd geleverd door Holec Ridderkerk/Alstom Ridderkerk.

Techniek
IRM is uitgerust met energiezuinige draaistroomtractie. Om de gelijkstroom van de bovenleiding om te vormen tot draaistroom, wordt de bovenleidingspanning met de lijnchopper omgevormd tot een hogere gelijkspanning van vaste grootte, die op zijn beurt door een inverter in draaistroom voor de tractiemotoren wordt omgezet. In de treinstammen uit de eerste levering komt hierbij een zoemend geluid vrij dat het reizigerscomfort negatief beïnvloedt. Dit leverde deze treinen ook de bijnaam 'Doedelzak' op. Er kon in treinschakeling worden gereden met maximaal vier treinstammen tegelijk.
Voor het remmen beschikt IRM over elektropneumatische schijfremmen op de loopdraaistellen en de mogelijkheid tot elektrodynamisch remmen op de motordraaistellen. De remenergie van de dynamische rem kan worden teruggevoerd naar de bovenleiding (recuperatie) of via de afleidingschopper in remweerstanden worden omgezet in warmte. Tevens beschikt het treinstel voor noodgevallen over permanentmagneetremmen, die bij snelremmingen op de spoorstaven worden neergelaten. De magneetrem dient tevens als parkeerrem. De IRM is de eerste (en enige) trein in Nederland die van permanente magneetremmen is voorzien.
Voor de klimaatbeheersing is de hele trein voorzien van airconditioning, waarbij de ramen van de trein niet meer geopend kunnen worden. Met het systeem wordt in elk rijtuig en elke verdieping afzonderlijk de luchtbehandeling geregeld.
De stammen werden uitgerust met liftjes om met een cateringtrolley alle afdelingen te kunnen bereiken. Deze liftjes werden geplaatst tussen de trappen naar de boven- en benedenverdiepingen. Daardoor werden de trappen smal. Sinds het afschaffen van de treincatering in 2003 worden de liftjes niet meer gebruikt.
Kenmerkend voor veel DD-IRM-treinstellen zijn de piepende vloerplaten in de overgangen tussen de rijtuigen, die bij elke oneffenheid van zich laten horen.

VIRM-1 t/m 3
Bij de verlenging tot VIRM werd de hele treinserie uitgevoerd met een diagnosesysteem in de cabine voor beproeving, controle en zoeken van storingen. De machinist gebruikt het systeem, dat met een display op de stuurtafel is uitgerust, om de trein voor vertrek te beproeven, de conducteur om de bestemmingsdisplays in te stellen en de storingsmonteur voor het stellen van een diagnose. Ook zijn tijdens de rit allerlei zaken te monitoren, zoals snelheid, luchtdruk, spanning, vermogen etc. Na de verlenging kan met maximaal drie stammen in treinschakeling gereden worden.
VIRM is voorbereid op inbouw van een transformator voor bedrijf onder een bovenleidingspanning van 25 kV, die in de toekomst mogelijk wordt ingevoerd op het Nederlandse spoorwegnet.

VIRM-4
Door een stuggere vering is het rijcomfort verbeterd ten opzichte van de eerdere series. Ook is de airconditioning verbeterd. De toiletten lozen bij deze serie niet meer direct op de spoorbaan, maar zijn voorzien van bioreactors. VIRM-4 is het eerste NS-materieel dat bij de bouw al is voorzien van bioreactors.

Samenstelling en nummering
Het IRM wordt vaak een treinstel genoemd, maar officieel is het een treinstam. IRM kan samengesteld worden uit verschillende losse rijtuigen.

DD-IRM
Bij de levering van de eerste IRM-bakken vanaf 1994 (het DD-IRM) waren de volgende rijtuigen beschikbaar:

162 mBvk1/2-bakken: aangedreven koprijtuigen met tweede klas
81 ABv3/4-bakken: tussenrijtuigen met eerste/tweede klas
47 ABv5-bakken: tussenrijtuigen met eerste/tweede klas, mBvk1 en mBvk2 zijn identiek. Hetzelfde geldt voor ABv3 en ABv4

Daarmee konden treinstammen met drie of vier rijtuigen samengesteld worden:

DD-IRM-III: mBvk1 + ABv3 + mBvk2 (serie 8200)
DD-IRM-IV: mBvk1 + ABv4 + ABv5 + mBvk2 (serie 8400)

Hierbij waren de laatste twee cijfers (het volgnummer) van het stamnummer afhankelijk van de ABv3/4. Omdat er 81 ABv3/4-bakken beschikbaar waren, konden de nummers lopen van xx01 t/m xx81. De stam met bijvoorbeeld het nummer 8262 was niet meer mogelijk als de 8462 al bestond.

VIRM-1 t/m 3
Bij de verlenging van het IRM werden nieuwe bakken geleverd:

92 mBvk1/2-bakken aangedreven koprijtuigen met tweede klas
46 ABv4-bakken: tussenrijtuigen met eerste/tweede klas
33 ABv5-bakken: tussenrijtuigen met eerste/tweede klas
127 ABv6-bakken: tussenrijtuigen met stroomafnemers en eerste/tweede klas
80 mBv7-bakken: aangedreven tussenrijtuigen met tweede klas

Met deze rijtuigen konden de bestaande driewagenstammen verlengd worden tot vier bakken. De reeds bestaande vierwagenstammen konden verlengd worden tot zes bakken. Het verlengde materieel kreeg de aanduiding VIRM-1. Tevens konden er nog meer compleet nieuwe vier- en zeswagenstammen gevormd worden. Deze kregen de aanduiding VIRM-2 en VIRM-3. De huidige samenstelling is:
VIRM-IV: mBvk1 + ABv3/4 + ABv6 + mBvk2 (verlengd: serie 9400; nieuw: serie 9500)
VIRM-VI: mBvk1 + ABv3/4 + ABv6 + mBv7 + ABv5 + mBvk2 (verlengd: serie 8600; nieuw: serie 8700)
Het nummersysteem bleef gehandhaafd. Bij de compleet nieuwe stammen is het volgnummer afhankelijk van de ABv4-bak, en kunnen dus lopen van xx01 t/m xx46. Ook hier kan de stam met bijvoorbeeld het nummer 8702 niet meer bestaan als 9502 al bestaat.

VIRM-4
Bij de bestelling VIRM-4 werden 205 nieuwe bakken geleverd:

103 mBvk1/2-bakken aangedreven koprijtuigen met tweede klas
51 ABv4-bakken: tussenrijtuigen met eerste/tweede klas
51 ABv6-bakken: tussenrijtuigen met stroomafnemers en eerste/tweede klas

Met deze rijtuigen kunnen 51 nieuwe VIRM-IV stammen gemaakt worden. Eén kopbak werd gebruikt ter vervanging van een bij een aanrijding beschadigde kopbak.
VIRM-IV: mBvk1 + ABv3/4 + ABv6 + mBvk2
De stammen kregen de nummers 9547 t/m 9597.

Inzet
Na diverse proefritten en een proefbedrijf in de stopdienst Dordrecht – Roosendaal in 1994 loste IRM het ICM af op de verbinding Amsterdam – Vlissingen. Naarmate er meer IRM afgeleverd werd en de dienstregeling veranderde, werd het ook ingezet op de verbindingen Den Haag/Rotterdam – Nijmegen, Amsterdam – Den Haag, Den Helder – Nijmegen en Zwolle – Roosendaal.

In de NS-dienstregeling 2010 wordt VIRM structureel ingezet in de volgende treinseries:

Serie	Treinsoort	Route	Bijzonderheden
500	Intercity	Den Haag Centraal – Utrecht Centraal – Amersfoort – Zwolle – Groningen	Vleugeltreinen 10500 Zwolle – Leeuwarden en 20500 Rotterdam Centraal – Utrecht Centraal.
800	Intercity	Maastricht – Sittard – Roermond – Eindhoven – 's-Hertogenbosch – Utrecht Centraal – Amsterdam Centraal – Alkmaar ( – Schagen – Den Helder)	Vleugeltrein 20800 Heerlen – Sittard. Vertrekt op werkdagen 's ochtends 2x uit Den Helder, 's avonds geen tegentrein. Rijdt in de spits door naar Schagen. 's Avonds en in het weekend tot Amsterdam Centraal.
1400	Intercity	Utrecht Centraal – Amsterdam Centraal – Schiphol – Den Haag HS – Rotterdam Centraal	Nachtnet. Vleugeltreinen 21400 Rotterdam Centraal – Eindhoven, Utrecht Centraal – Eindhoven en Tilburg – 's-Hertogenbosch rijden uitsluitend in de nachten volgend op donderdag, vrijdag en zaterdag.
1500	Intercity	Amsterdam Centraal – Hilversum – Amersfoort – Amersfoort Schothorst	In Amsterdam gekoppeld aan serie 4500 van/naar Enkhuizen
1900	Intercity	Den Haag Centraal – Rotterdam Centraal – Breda – Eindhoven – Deurne – Venlo	Rijdt tussen Deurne en Venlo als stoptrein.
2000	Intercity	Den Haag Centraal – Gouda – Utrecht Centraal
2100	Intercity	Amsterdam Centraal – Schiphol – Den Haag HS – Dordrecht – Roosendaal – Vlissingen
2200	Sneltrein	Amsterdam Centraal – Haarlem – Den Haag HS – Delft – Rotterdam Centraal – Dordrecht – Breda
2600	Sneltrein	Den Haag Centraal – Schiphol – Amsterdam Centraal
3000	Intercity	Nijmegen – Arnhem – Ede-Wageningen – Utrecht Centraal – Amsterdam Centraal – Alkmaar – Den Helder	Stopt na 20:00 ook op Driebergen-Zeist
3100	Intercity	Schiphol – Utrecht Centraal – Ede-Wageningen – Arnhem – Nijmegen	Rijdt niet in de avonduren
3400	Sneltrein	Den Haag Centraal – Haarlem – Alkmaar – Hoorn	Rijdt in het weekend niet tussen Den Haag Centraal en Haarlem.
3500	Intercity	Schiphol – Utrecht Centraal – 's-Hertogenbosch – Eindhoven (– Maastricht)	Rijdt in de spits van/naar Maastricht. 's Avonds alleen tussen Schiphol en Utrecht Centraal. Stopt op werkdagen extra in Best.
3600	Intercity	Roosendaal – Tilburg – 's-Hertogenbosch – Nijmegen – Arnhem – Zutphen – Deventer – Zwolle	Rijdt tussen Nijmegen en Arnhem en tussen Deventer en Zwolle als stoptrein.
4500	Intercity	Amsterdam Centraal – Hoorn – Enkhuizen	In Amsterdam gekoppeld aan treinserie 1500 van/naar Amersfoort Schothorst
8800	Intercity	Leiden Centraal – Alphen aan den Rijn – Woerden – Utrecht Centraal
12100	Stoptrein	Roosendaal – Vlissingen
14500	Intercity	Amsterdam Centraal – Hoorn – Enkhuizen	Rijdt alleen in de spits.
21400	Intercity	Tilburg – 's-Hertogenbosch; Eindhoven – Utrecht Centraal; Rotterdam Centraal – Eindhoven	Nachtnet. Rijdt alleen in de nachten volgend op donderdag, vrijdag en zaterdag.

(Verlengd) Dubbeldeks Interregiomaterieel
IRM en VIRM
	IRM-III	IRM-IV	VIRM-IV	VIRM-VI
Mogelijke nummering	8201 - 8281	8401 - 8481	9401 - 9481, 9501 - 9525, 9547 - 9597	8601 - 8681, 8701 - 8746
Samenstelling	mBvk1 + ABv3 + mBvk2	mBvk1 + ABv4 + ABv5 + mBvk2	mBvk1 + ABv3/4 + ABv6 + mBvk2	mBvk1 + ABv3/4 + ABv6 + mBv7 + ABv5 + mBvk2
Indienststelling	1994-1996		2002-2005, 2008-2009	2002-2005

Treinstel 8715 (VIRM-VI) als trein 2135 Amsterdam - Dordrecht tijdens stop in Den Haag Hollands Spoor. Foto: Bas van Heezik, 30 juli 2009.	Een dubbeldekker, ook wel Regiorunner genoemd (DD-IRM of VIRM) rolt in Nijmegen van de Waalbrug af en heeft bijna zijn eindbestemming bereikt. We zien de iets vertraagde trein IC 3147 uit Schiphol bij de historische stadspoort. Bertus Kers fotografeerde op 27 oktober 2010 deze trein vanuit cabine trein 7649 (naar Zutphen) rond 14:35 uur. Vergelijk ook de informatie op de website Nieuws uit Nijmegen, klik hier of op de website van ProRail, klik hier.

Een Intercity, bestaande uit VIRM-materieel, passeert de locatie Houten Castellum, op weg van Zuid-Nederland naar Utrecht en verder. De bebouwing langs het spoor begint uit de grond te komen. Links is nog het stootjuk te zien van het extra spoor van de tram die het pendelverkeer met Houten onderhield van 2001 t/m 2008 en in Castellum zijn eindhalte had. De trein rijdt op het oorspronkelijke baantracé. Foto: Raymond Kiès, 13 mei 2008. Zie ook het thema NS/Infrastructuur, Randstadspoor Utrecht en omgeving, klik hier.	Nieuw sinds december 2010: Houten-Castellum. De VIRM-stellen 9596 en 9581 zijn op weg naar Heerlen als Intercity. De trein berijdt op volle baanvaksnelheid het buitenspoor en het ernaast liggende perronspoor (2) blijft vrij, wel zo veilig. Aan de andere zijde dezelfde situatie voor de tegenrichting, zodat het station een ingeklemd middenperron heeft, te bereiken via trappen, liften en een tunnel. De spoorverdubbeling zelf en het verbouwde station Houten zijn op 15 november 2010 in gebruik genomen, op 12 december 2010 (ingang dienstregeling 2010/2011) werd station Houten Castellum in gebruik genomen voor de reizigers die met stoptreinen, tegenwoordig sprinters genoemd, verder reizen. De officiële opening vond plaats op 16 april 2011. Foto: Raymond Kiès, 12 juni 2011.

VIRM 9577 als Intercitytrein Eindhoven - Schiphol in Houten. Over het spoor waar de trein rijdt, zullen in de eindfase de stoptreinen in zuidelijke richting rijden. Doorgaande treinen in de richting Utrecht rijden dan over het meest linkse spoor Foto: Raymond Kiès, 9 oktober 2010. Zie ook het thema NS/Infrastructuur, Randstadspoor Utrecht en omgeving, klik hier.	Tussen Utrecht en Houten volop bedrijvigheid óp en lángs het spoor. De viersporigheid ligt ingeklemd tussen dichte bebouwing. Geluidsschermen moeten het treinlawaai zoveel mogelijk dempen. De VIRM-treinstellen 9401 en 9569 als Intercitytrein Heerlen/Maastricht - Alkmaar ter hoogte van het toekomstige station Houten. Foto: Raymond Kiès, 9 oktober 2010.

Station Utrecht Lunetten gaat door de viersporigheid tot Houten onherkenbaar veranderen. In 2011 waren de oude contouren nog te herkennen. VIRM 9512 komt als IC 690831 Alkmaar - Heerlen voorbij gereden. Raymond Kiès, 12 juni 2011. Vanaf het einde van het perron, richting Utrecht kijkend, is rechts het voormalige emplacement Lunetten te zien, dat een groot bouwterrein is geworden. Zie ook het thema NS/Infrastructuur, Randstadspoor Utrecht en omgeving, klik hier.	Treinstel VIRM 9403 passeert de werkzaamheden ten behoeve van de spooruitbreiding ter hoogte van het voormalige emplacement Lunetten en is als trein 3541 op weg naar Eindhoven (Utrecht CS v: 12:23). Foto: Edward Bary, 16 april 2012. Meer informatie in het thema NS/Infrastructuur, Randstadspoor Utrecht en omgeving, klik hier.

VIRM-treinstel 9520 (in Olympische kleuren) werd als ledig materieel onder treinnummer 89064 op 9 augustus 2012 overgebracht van Amsterdam naar Hoofddorp Opstelterrein. In de boog bij de Riekerpolder Aansluiting (Asra) richting Schiphol stond het stel even voor stoptonend sein. Foto: Bas van Heezik.		Het als "Koningstrein" bestickerde treinstel 9520 ter gelegenheid van de troonswisseling op 30 april 2013 vertrekt hier op de dag van de inhuldiging van Koning Willem-Alexander als trein IC 2132 uit Haarlem, op weg van Den Haag naar Amsterdam. Het door NS bedachte motto was van B(eatrix) naar A(lexander). Foto: Bas van Heezik. Meer beelden op de speciale website Van B naar A.